PREGÓN DE RAMÓN CARIDE NA FEIRA DO LIBRO DE CAMBADOS

O Pregón lido hai unha semana na Feira do Libro de Cambados, para @s que teñades ganas de ler abondo!

CAMBADOS E OS LIBROS
Ramón Caride Ogando

Queridas amigas e amigos,..
e como di Carlos Blanco nestes casos, "autoridades tamén":
Cambados, ben o sabedes todos, non é un sitio calquera. Tampouco para min. É moito máis que un universo literario. Por ser, Cambados é a terra das miñas fillas. Ou sexa, o máximo que un lugar pode ser para un pai. Aínda que, tamén e sobre todo, O Salnés é un universo literario asombroso: o universo de Ramón Cabanillas, o de Valle-Inclán, o de Plácido Castro, o dos Bouza Brey, o de Mariví Villaverde, o de Herminio Barreiro, o de Lueiro Rei, o Salnés de tantos e tantos nomes que nos impoñen, coa súa sinxela mención, unha responsabilidade adicional. Por non falarmos de tantos e tantos escritores e escritoras felizmente vivos, gozando e producindo entre nós, algúns presentes neste acto. O Salnés é terra de tantos e tantos libros, e materia de tantos outros, que nomealos sequera sería alongar este pregón máis do debido, e do que a prudencia recomenda.
Decía, así e todo, que Cambados é moito máis que un universo literario, é unha paisaxe vital, un xeito de sentir o mundo. Cambados, para os que somos cambadeses, nados ou achegados, como é o meu caso, transcende o pensamento nídio da razón, e adéntrase aínda en nós, polos carreiros escuros e vizosos do sentimento. Canto máis cando, por poñer un caso, eu mesmo, recén chegado aquí no ano 1989, aterrei no baixo do concello nunhas xornadas literarias que se prolongaron tomando uns albariños en Vilariño, na compaña de Xabier Alcalá, de Santiago Tirado -daquela alcalde-, e de Luís Rei, bibliotecario e organizador, que xa non está fisicamente con nós. Naquel acto, se mal non lembro, eramos un total de oito persoas, incluíndo aos citados.
Meses máis tarde, no mesmo lugar, presentei un dos meus primeiros libros, o volume de relatos Crónica de sucesos. E dous cursos despois, no salón de actos do Instituto Asorei, fixen a primeira posta de largo en público da miña primeira novela, Soños eléctricos
A aquela cordial acollida nestas terras, cando un era recén chegado a elas, e tamén aos eidos da letra impresa, seguiron outras mostras de agarimo comigo e coa miña obra, así como longos períodos de todo o contrario, a vida é así. As luces e as sombras son precisas, tamén para debuxar as formas dos soños que son os as palabras nos libros. 

O libro é arte, transmisión de ideas e experiencias, camiño de saberes e artificios, pero tamén é unha das nosas grandes industrias. Non deberiamos esquecelo. Por iso as feiras do libro son precisas. Cando viaxamos comprobamos que aínda hai moito camiño por facer para que no mundo saiban de nós e da nosa cultura; pero tamén que un libro pode ser, moitas veces, o noso mellor embaixador. Cando agasallamos cun libro galego a xente de fóra hai dúas reaccións que se repiten moitas veces: a sorpresa polo idioma no que está feito, o galego; pero tamén a calidade formal, o coidado da edición e do deseño do libro galego. Ventaxes das que aínda podemos presumir, con razón, polo mundo adiante.
Nestes tempos de consumo rápido e reducción de todo a estatísticas, parece que a lectura esta ameazada, que hai unha crise do libro. Permítideme dubidalo: a palabra crise xa ten pouco sentido en si mesma, ou significa cousas distintas segundo quen a diga. Como a moeda, que se devalúa de tanto pasar de mao en mao, as palabras tamén se gastan. Esa é outra das razóns para facer libros, a de devolverlle a cada palabra o seu sentido orixinario. Máis aínda que así fose, que a lectura de libros afronte realmente unha fonda crise, pouco nos debía importar. A crise do libro vén de moi lonxe. É tan vella coma o libro mesmo, e se cadra aínda máis vella ca o libro.
Como acertadamente sinalou Daniel Pennac hai anos, o certo é que para ler nunca hai tempo, nin tampouco hai tempo para namorarse, nin para ter fillos, nin para cociñar. Non hai tempo para nada que realmente mereza a pena. Entón: ¿por que se seguen lendo libros? ¿por que se seguen editando libros? ¿por que se seguen escribindo libros? ¿por que a xente segue namorándose, tendo fillos etcétera? Pola mesma razón de sempre: como nunca hai tempo para as cousas importantes, segue habendo cousas importantes aínda que non haxa nunca tempo para elas. Son os feitos e os afectos, os fitos esenciais e cotiáns da vida, os que marcan o noso tempo; e nunca ao contrario. Porque o tempo non vale nada en si mesmo. O único que vale é atoparlle ao tempo un sentido.
Ou dito doutro xeito: as cousas importantes da vida non se poden reducir a estatísticas nin a modas, mal que lles pese a algúns. Tampouco os libros. Cando calquera persoa -mozo, neno ou vello- abre un libro estase debruzando nun mundo novo, abríndose a unha experiencia sempre asombrosa e sempre de final incerto, pero en todo caso apaixoante.
Non importa nisto a categoría nin o xénero do libro, nin a encadernación ou o formato, nin o número de exemplares vendidos ou a fama do autor. Nada disto ten importancia no momento da verdade: o momento en cada ún comeza a lectura. Aí xa non caben enganos. Cada libro é unico cando é lido por cada lector ou lectora particular. A lectura é fondamente democrática e a todos nos iguala: non é menor a emoción que experimenta un adolescente que se mergulla na lectura da súa saga fantástica favorita nun mundo de intrigas, trasnos ou vampiros, que a emoción que sinte un investigador que descobre un tratado senlleiro da máis alta filosofia ou innovación científica.
Sen os libros o mundo sería máis triste e máis escuro, non saberiamos que a saudade ten un significado metafísico nin o humor un segredo, nin que cada esmorga é unha viaxe baixo un volcán, que algunha paisaxe pode ser unha bocarribeira, que os esqueletes teñen ollos de vidro, que hai porcos de pé, que os cronopios dubidan da realidade –ou mellor dito é a realidade quen dubida deles-, nin que a terra chá ten longos ceos e longos ríos, nin que un home pode transformarse en cascuda; pero tampouco que os ríos ou as fontes poden decir adeus, ou que varias décadas do pasado século foron unha longa noite de pedra, que aínda se alonga. Mirade: os libros son tan importantes, tan importantes, que deles ata falan os que non os leron xamáis, e moitas veces estes son os que máis falan....
Parafraseando a John Donne, citado ao comezo de ¿Por quen dobran as campás? por Ernest Hemingway, quen sen dúbida nalgún universo paralelo anda estora visitando tabernas e loureiros polo Salnés adiante, na compaña de Roberto Vidal Bolaño, de Xan Fuentes ou de Ramiro Fonte, temos que dicir: “a morte de calquera libro fainos máis pequenos porque todos os libros están ligados á humanidade”. ¿Que poderiamos decir, logo, dos que alentan a perda dun idioma? Soamente desde a mentira a mantenta, ou desde e estulticia –as dúas se poden curar lendo, por certo- se pode presentar ou defender a perda dun idioma como progreso; é que vos hai xente para todo.
Mais semellantes prantexamentos pasarán, como pasan tódalas modas. E falaremos axiña doutras cousas, de outros libros, doutras crises e doutras certezas. Deixádeme rematar cunha certeza, logo. Esta: mentres haxa homes e mulleres que sexan quen de sentir, soñar, imaxinar e sufrir, existirán os libros.
Existirán libros alén da súa apariencia: sexan feitos de coiro, de papiro, de pasta de papel ou de sucos na pedra, ou de píxeles na pantalla dun computador. Porque a materia real dos libros sempre é a mesma, sabedes cal, é a mesma materia da que están feitos os nosos soños. A mesma da que están feitos tamén o amor e a amizade. E tamén a vosa xentileza ao acompañarnos a min e a tantos libros neste acto. Así que remato, agora de verdade: Moitas grazas a todas e a todos por facelo!

Lido en Cambados, 19-xuño-2019