O DIA QUE ODIEI PROFUNDAMENTE A RAMONA, A MIÑA MESTRA DE LITERATURA GALEGA

DEDICADO A TODOLOS MESTRES QUE DURANTE  TANTAS XERACIONS PROCURARON  METER ALGO DE CULTURA NA DURA MOLLEIRA DE MOITOS CAMBADESES

O DIA QUE ODIEI PROFUNDAMENTE  A RAMONA, A MIÑA MESTRA DE LITERATURA GALEGA

POR RICARDO DOMINGUEZ REY

Probablemente un dos lugares do que  gardamos  moi bos recordos moitos cambadeses é, sen dúbida,  o instituto de bacharelato “Ramón Cabanillas”. Polas aulas deste centro pasamos moitas xeracións de veciños de Cambados e, non soamente da nosa vila,  senón tamén, por exemplo,  de Vilanova, da Illa de Arousa ou de O Grove, cando estas poboacións aínda non dispoñían dun centro onde cursar eses estudos.

Ala, polo ano 1984, iniciamos, moitos compañeiros da miña xeración e mais eu, os estudos  neste centro e alí coñecín a Ramona.

Ramona podemos dicir que representaba a un tipo de mestre que,  hoxe en dia,  resulta do mais normal pero,  daquela, a comezos dos oitenta, rompía co estereotipo clásico do que se entendía como un profesor: vestía cun estilo mais informal, mesmamente como podería vestir   calquera dos seus alumnos e, nas clases, para romper coa monotonía e facelas  mais amenas, non dubidaba en “tutear” aos mesmos; incluso podíaselle ver, nos ratos libres, tomando un café ou unha cervexa, no medio dun grupo de alumnos; por todo elo non resultaba estraño que sentísemos mais simpatías por ela que por outros mestres que, dende o comezo de curso, optaban claramente por manter a distancia co alumnado.    

Ramona impartíanos a materia de literatura galega e,  moitos alumnos,  grazas a elo, coñecemos algunhas das obras de escritores galegos que, si ben, naquel momento, lemos por obrigación, polo menos no meu caso, co paso do tempo acabamos valorándoas  e gozándoas.  

Un dia, Ramona púxonos como tarefa  lernos unha obra e, posteriormente, realizar un traballo sobre a mesma; a obra, en cuestión, era “Os dous de sempre” de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao. Esta obra, a única novela do xenio de Rianxo, é, basicamente, a historia de dous nenos, Pedriño e Rañolas de carácteres totalmente opostos e como lle vai a vida a medida que  van medrando; como dicía os dous protagonistas eran moi distintos:  Pedriño era un lacazán que  soamente pensaba en encher o bandullo, o que lle ocasionaba problemas laborais e familiares  que se van describindo ao longo da obra; pola contra, Rañolas a pesar de ter unha diminución física, tiña  un carácter   emprendedor e representa o  afán de superación ante as adversidades.

Obviamente a obra engancha dende un principio,  a trama é moi interesante e con momentos realmente delirantes; eu comecei a lela e, dende o primeiro capítulo, as miñas preferencias  e simpatías foron para Rañolas e, a medida que avanzaba na lectura, tiña claro que, o mesmo, era o heroe e o verdadeiro protagonista da historia.

Un dia, finalizada a xornada lectiva,  volvía para casa, como era habitual,   co meu amigo Perto “Pisalleira”. “Pisalleira” era un ávido lector e, case sempre, o primeiro en rematar a lectura das libros e, nesas estabamos, camiño dos nosos respectivos fogares, cando, de súpeto e sen anestesia, soltoume: “xa acabei de ler Os dous de sempre e ao final morre Rañolas”, aquilo sentiume como se, nese momento, me tiveran dito que morrera Butragueño, “Magic” Johnson  ou  calquera dos ídolos deportivos aos que, daquela, venerabamos  ou como se me contaran que  John Rambo, o ídolo cinematográfico de entonces,   falecese  na selva vietnamita, apuñalado, vilmente, polas costas por un “charli” traizoeiro..........

• “¡Ti estas parvo! ¿como vai morrer Rañolas?”  contesteille indignado

• “¡Que si, ostia”  respondeume con naturalidade sen ser consciente do dano    que me estaba facendo e, a continuación, explicou con todo luxo de detalles o tipo de morte.

Eu non lle quixen crer,  “Pisalleira” acostumaba a ser  un “cachondo” mental e sempre estaba de broma (ou iso quixen crer eu) pero, dende logo, ao chegar a casa collín a novela, encerreime na miña habitación e comecei a “devorar” as follas que me faltaban para rematar a obra.

Lin o que me faltaba da novela, practicamente, dun tirón e “Pisalleira” non mentía, ao final Rañolas morre e, ademais,  dunha forma realmente terrible (por si alguén non leu a obra non desvelarei ese detalle) pero xa podedes imaxinar o meu estado de animo; confesarei que a morte  de Rañolas impresionoume como se me acabasen de comunicar a  morte dun amigo;  xurei e acordeime de Deus, de tódolos santos e, como non, do propio Castelao que debeu retorcerse na súa tumba.

E chegou o dia seguinte, eu non podía sacarme da cabeza a morte de Rañolas; cheguei ao meu centro  e, casualmente, ese dia tiña clase con Ramona; describir  a mirada que lle botei  é,  sinxelamente, imposible. Ramona, nese intre,  para min era coma un  adulto que lle regala unha lambetada  a un neno  e, cando este, está no mellor,   disfrutando da mesma, arrebátalla sen piedade, deixando ao neno nun mar de choros ¿¿como era posible que nos dera a ler unha  libro onde o indiscutible  protagonista morría?? ¿¿ podíase ser mais cruel??.

Como xa dixen anteriormente ao rematar de ler a novela tiñamos que facer un traballo sobre dita obra,  a modo de resumen; eu, ao final do traballo e, como sinal de protesta, puxen un comentario que, mais ou menos, dicía: “Finalmente quero amosar o meu total rexeitamento e desconformidade ao fin que Castelao doulle ao personaxe de Rañolas, penso que non merecía morrer”...... ¡Xa vedes  que tremenda “ousadía”!  ¡como si eu fora quen de criticar  a obra ou poñerlle unha mínima crítica  a  un dos expoñentes mais representativos  da cultura galega!

.....                              

Pasaron os meses e, despois,  os cursos,  acabei a miña etapa de bacharelato e, un dia, case trinta anos despois, atopeime a Ramona nas redes sociais; confesarei que fíxome moita  ilusión saber dela; sigue de mestra, agora  en A Coruña e, un dia, saqueille na conversa  esta anécdota e a desesperación e a desazo   que me producise daquela; entón Ramona contestoume que a esas idades, en plena adolescencia, moitos alumnos deben comezar  a comprender que no mundo real non sempre todo pode  ter un final feliz e a literatura é unha  forma excelente  de aprender a percibilo.

Entonces  comprendino todo e valorei en toda a súa extensión a mensaxe implícita que levaba aquela novela que tanto me emocionara   e que non é outra  que, na vida real,  non todo é tan  perfecto como nos gustaría que fose; na realidade diaria, os reis non son como nos contos de fadas ou nos contos infantís que nos lían cando eramos nenos, uns homes xustos e preocupados polos seus súbditos senón que, no mundo real,  por exemplo, un rei pode matar  animais tan entrañables e queridos  como os elefantes e coa “escopeta” que leva na entreperna ir  “disparándolle” a “Corinnas”, “Barbaras Reys” e demais fauna da “beautiful people”   ou que, o presidente de goberno do teu país, non se parece en nada aos presidentes de goberno  representados no mundo do celuloide, homes valentes que sempre están  dispostos a salvar o mundo  senón que, na “cruda” realidade, ao presidente que nos goberna o que  lle preocupa é que non se descubra tódolos “chanchullos”  do seu partido ou os sobres que cobrou en B e que, en realidade,  é un covarde que se agocha detrás dunha pantalla de plasma.     

Os que me coñecen saben que sinto verdadeira devoción polos mestres porque considero que, despois da familia, teñen un papel determinante na formación dos  homes e mulleres do futuro; ás veces, os seus ensinos, tan sutís como a anécdota que hoxe compartín con todos vos, quedan  gravados no subconsciente e son unha lección de vida que nunca esqueceremos.

A dia de hoxe para min é unha honra dicir que, a parte de ex alumno, son amigo de Ramona  por iso  quixen dedicarlle esta breve historia, real como a vida mesma e, tamén, dedícolla (como dicía  no título), a tódolos mestres  que, durante xeracións e xeracións, dedicáronse a intentar meter algo de cultura nas molleiras de moitos cambadeses, algunhas moi duras como no meu caso e, por exemplo, por citar, soamente,  algúns nomes: Xoán Antonio Pillado Silvoso, Ramón Daporta “Mon”,  Adela Leiro,  Menel Domínguez “Domin”, Jose Luís Castro, Amelia Rodríguez, Leonor Pérez “Leo”, Juan Piñeiro Chantada, Alejandro García Fariña e,  como non,  a dous mestres que, por desgraza, xa non están neste mundo como eran: Luís Antonio  e Teresa Plasencia e, tamén, a tódolos mestres   que hoxe en dia continúan exercendo tan nobre empresa

POR RICARDO DOMINGUEZ REY  

Un  saúdo a todos.